ارداویراف‌نامه

توضیحات

ارداویراف نامه، نام یکی از کتاب های پارسی میانه است، مضمون کتاب، گزارشی است از جهان پس از مرگ، این کتاب داستان موبدی است به نام «ویراف» که زرتشتیان او را «اردا» (قدیس) لقب داده‌اند. او برای پاسخ به شبهات دینی و پیشگیری از بی‌گمان شدن مردمان دربارهٔ دین و رستاخیز و بهشت و دوزخ، داوطلب می‌شود که با یاری موبدان دیگر به جهان پس از مرگ سفر کند و اخبار آن جهان را با خور بیاورد، روان او در بهشت، نیکی‌های نیکوکاران و در دوزخ بادافره (مجازات) بدکاران را می‌بیند و پس از به هوش آمدن آن داستان‌ها را بازمی‌گوید. ارداویراف را موبدان آیین مزدیسنی شربتی ویژه می‌خورانند که تحت تأثیر آن وی به مدت سه شبانه روز به خواب می‌رود و پس از بیداری داستان سیر و سلوک روحی خود را برای دیگران بازگو می‌کند. گرچه قصهٔ سیر و سلوک روحی ارداویراف جنبهٔ موهومی دارد، اما منبع بی‌نظیر از باور زرتشتیان عهد ساسانی از بهشت و جهنم است. ارداویراف نامه از کتاب‌های مشهور بوده و کتاب کمدی الهی دانته نویسنده شهیر ایتالیایی همانندی زیادی با آن دارد، آن گونه که پژوهشگران بر این باورند که دانته در آفریدن اثر خود از منابع عربی یاری گرفته و آن منابع به نوبه خود از ارداویراف نامه اقتباس کرده‌اند.
ارداویراف نامه تصویری از بهشت و دوزخ در باور زرتشتیان عهد ساسانی به دست می دهد. این کتاب که به احتمال در سده سوم هجری به رشتهٔ تحریر درآمده است، یکی از منابع مهم تاریخ شفاهی ایران باستان است. از محتوای کتاب چنین برمی آید که متن اصلی پهلوی آن به اواخر دورهٔ ساسانی تعلق داشته است.