بر پایه پژوهش شادروان سعید نفیسی شیخ اجل «مصلح الدین ابو محمد عبدالله بن مشرف بن مصلح بن مشرف سعدی شیرازی» در شب سه شنبه 27 ذیحجۀ 691 هجری قمری درگذشته است، و برپایه ماده تاریخ انجام او بر کتاب گلستان یقین است تصنیف کتاب گلستان در سال 656 هجری قمری در شیراز به پایان رسیده، نتیجه آن که این خداوندگار سخن 35 سال پس از تألیف گلستان درین جهان مانده است، و اکنون 789 سال از تألیف گلستان می‌گذرد و این مدت همواره رایج‌ترین کتاب نثر فارسی در سراسر جهان بوده است و بیش از هر کتاب دیگری از آن نسخه برداری شده و به زبان‌های دیگر ترجمه شده است. در خور است که دانسته آید ازین کتاب ارجمند تا کنون حتی دو نسخه دستنویس یافت نشده که برابر با هم باشند، گویی شیخ اجل پس از تصنیف گلستان در مدت 35 سال بقیه عمر خویش دست از شاهکار خویش برنداشته و هر از چندگاهی آن را مورد بازبینی و اصلاح قرارداده و به نظر می‌رسد سرچشمه این همه دگرسانی، در میان نسخ این کتاب دیده می‌شود، تجدید نظر خود شیخ باشد. درباب محتوای گلستان آن را باید اثری منثور، آمیخته با نظم دانست، این کتاب با یک دیباچه و هشت باب، مشتمل بر 181 حکایت و 1160 بیت است. حکایات آن سراسر سخنان حکمت‌آمیز، لطیفه‌های نغز و دلنشین است. گلستان آمیزه‌ای است از جد و طنز، مجموعه‌ای است از خاطرات، مشهودات و مسموعات که با توصیفاتی دقیق به رشته تحریر درآمده. اعجاب و دلپذیری گلستان به حضور تمامی اقشار با سیره‌های گوناگون در آن است که در برابر حوادث، واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. از حیث سبک ادبی می‌توان گفت گلستان به سبک عراقی تصنیف شده است. بسیاری از عبارات آن (با اندکی تغییر) وزن عروضی دارد. گلستان سعدی اوج آمیزش دو سبک نثر موزن و مسجع خواجه عبدالله انصاری و قاضی حمیدالدین بلخی است. این کتاب در واقع نوعی مقامه نویسی است که می‌توان آن را ثانی اثنین مقامات قاضی حمیدالدین دانست، با این تفاوت که مقامات قاضی، تقلیدی صرف و خشک از بدیع الزمان همدانی و حریری حرامی است؛ اما مقامات گلستان سعدی اثری است که تقلید را در آن راه نیست و سراسر ابتکار، ابداع و مملو از صنایع دلنشین ادبی است. به تقلید از گلستان سعدی، آثاری چون نگارستان معین الدین جوینی، روضة الخلد مجد خوافی، بهارستان جامی و پریشان میرزا حبیب‌الله قاآنی شیرازی به رشتۀ تحریر درآمده است. فهرست مطالب گلستان بدین ترتیب است: دیباچه، باب اول: در سیرت پادشاهان، باب دوم: در اخلاق درویشان، باب سوم: در فضیلت قناعت، باب چهارم: در فواید خاموشی، باب پنجم: در عشق و جوانی، باب ششم: در ضعف و پیری، باب هفتم: در تأثیر تربیت، باب هشتم: در آداب صحبت.
